شهرستان نهاوند، واقع در جنوب استان همدان توسط رشته کوههای سرسبز زاگرس احاطه شده است.
گویش مردم شهر نهاوند، نهاوندی و باقیمانده زبان های کهن ایران است امّاگویش‌های مختلفی از جمله لری،فارسی، کردی، و لک در این منطقه تکلم می‌شود، و دارای ساکنان بومی است
جمعیت این شهرستان ??????? نفر است و دارای ? بخش و ? دهستان میباشد. چهار شهر تابع این شهرستان هستند نهاوند و فیروزان و کیان و برزول
نهاوند در موقعیت 48 درجه و 24 دقیقه طول شرقی و 23 درجه و 22 دقیقه عرض شمالی قرار دارد. اختلاف ساعت آن با تهران 13 دقیقه و 28 ثانیه میباشد. نهاوند از شمال به شهر های تویسرکان و همدان و از شرق به ملایر، از غرب به کرمانشاه و از جنوب به استان لرستان محدود است. فاصله این شهر تا تهران از مسیر ملایر، اراک 452 کیلومتر و از مسیر همدان 496 کیلومتر است. فاصله نهاوند تا همدان 140 کیلومتر، تا دو راهی کنگاور-کرمانشاه 53 و از دوراهی تا کرمانشاه، 77 کیلومتر میباشد. فاصله نهاوند تا کرمانشاه 130 کیلومتر است.
وسعت : برآوردهای آماری وسعت شهر را در سال 65-64 حدود 02/13 کیلومتر مربع نشان میدهد. همچنین وسعت دهستان علیا 377 و دهستان سفلی 452، سلگی 182 و خزل 646 کیلومتر مربع بوده که مجموع وسعت شهرستان حدود 1670 کیلومتر مربع میباشد.
بافت قدیمی شهر ابتدا در منطقه پاقلعه بوده، بعد به تدریج به دامنه های جنوبی و خاوری کشیده شده است. پس از احداث خیابان سراسری در سال 1315 ، به تدریج بافت کالبدی شهر از نظم و ترتیب بیشتری برخوردار گردید ، و به آهستگی ترکیب عناصر و فضاهای زیستی آن به وضعیت متعارف شهری نزدیکتر شد.
در طرح هادی منطقه، توسعه فیزیکی شهر، عمدتاً به طرف شمال و شمال باختری پیش بینی شده است که تکافوی اسکان جمعیت پیش بینی شده 398 هزار نفری سال 1400 خورشیدی را داشته باشد. گسترش کالبدی شهر در سالهای بعد از انقلاب از سرعت بسیار برخوردار بوده و منجر به ایجاد مناطق و شهرک گونه ها در نقاط مستعد گردیده است، از جمله : شهرک طالقانی، شهرک شهید دستغیب، شهرک فرمانداری، شهرک مهدیه، و اطراف منبع آب.
از مجموعه سطح شهر، بیش از نیمی از آن به مسکن اختصاص یافته است، حدود 30 درصد به معابر و بقیه زیر پوشش خدمات شهری و فضاهای خالی است. تراکم متوسط شهر در حال حاضر 112 نفر در هکتار است.
سیمای تاریخی
پایتخت آخرین پادشاه سلسله ساسانی شهر نهاوند بوده چرا که آخرین جنگ که در میان تازی‌ها (اعراب) به « ام الفتوح » یا «فتح الفتوح» معروف است در این شهر اتفاق افتاده ؛ متاسفانه بقایای قلعه? این شهر دیگر به چشم نمی‌اید و در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار و به دستور وی نابود گشته است.
از نظر سیمای طبیعی ، منطقه‌ی نهاوند یک دشت میانکوهی است که با جهت شمال‌غرب- جنوب شرق بین دو سلسله ارتفاعات شمالی (کوه سفید ، آردشان ، شادمانه) و جنوبی (گرین) قرارگرفته است . بنابراین سیمای کلی منطقه به دو چهره‌ی جداگانه‌ی کوهستان و دشت تقسیم می شود که در ادامه به شرح آن‌ها می پردازیم: الف - کوهستان همان‌طور که گفته شد ارتفاعات منطقه به دو دسته :
ارتفاعات جنوبی و ارتفاعات شمالی تقسیم می شوند . این‌ارتفاعات تا حدودی دشت را دور زده و تقریباً آن‌را محصور نموده‌اند و گذر از آن‌ها از طریق گردنه‌ها و معابرطبیعی ایجاد شده توسط رودخانه‌ها میسر و مقدور می باشد . ب - دشت در قلمرو محدوده‌ی طبیعی نهاوند علاوه بر ناهمواری‌های یاد شده ، دشت نسبتاً فروافتاده‌ای در امتداد جنوب شرقی - شمال غربی کشیده شده است که آن را در ادبیات جغرافیایی ، «دشت نهاوند»گویند. شیب غالب عمومی این دشت بین ? تا ? درصد (? درجه تا ?/? درجه) می باشد و شهر نهاوند در کناره‌ی این‌دشت واقع است . طول این دشت معادل ?/?? کیلومتر و عرض آن بین ? تا ?/?? کیلومتر متفاوت است و متوسط‌عرض آن برابر ?/?? کیلومتر محاسبه گردیده و مساحت این دشت نیز ??? کیلومتر مربع یعنی ??/?? درصد ازکل محدوده‌ی طبیعی حوضه‌ی گاماسیاب می باشد و میانگین ارتفاع آن از سطح دریا در حدود ???? متر است . وجود این دشت و رودخانه گاماسیاب که از به‌هم پیوستن جریان‌های حاصل از سراب‌های گاماسیاب(سرچشمه‌ی رودخانه گاماسیاب) ، گیان ، گنبد کبود و پارسبان (فارسبان) به وجود می آید و نیز وجود چشمه‌ها ،قنوات (که البته در حال حاضر تعداد آن‌ها بسیار کاهش یافته است) و چاه‌های عمیق و نیمه عمیق متعدد باعث شده‌است که کشاورزی شهرستان نهاوند از رونقی خاص برخوردار باشد و منبع اصلی معیشت مردم شهرستان را تشکیل‌دهد .
آب و هوا و اقلیم
آب و هوای منطقه‌ی نهاوند تحت تأثیر عرض جغرافیایی ، ارتفاع از سطح دریا ، جهت و امتداد کوه‌ها و وزش‌بادهای محلی مختلف قراردارد . براساس آمار ، میانگین سالانه‌ی دما در منطقه در حدود ????+ درجه سانتی‌گراد است . سردترین ماه ، دی ماه با میانگین ???- درجه سانتی‌گراد و گرم‌ترین ماه ، تیرماه با میانگین ????+ درجه سانتی گراد است . رژیم افزایش دما تقریباً دارای نوسان منطقی است به طوری که از دی‌ماه تا تیرماه روند صعودی و افزایش دارد و از تیر به دی ماه بالعکس روند نزولی پیدا کرده و کاهش می یابد رودخانه گاماسیاب· رودخانه گاماسیاب اصلی‌ترین رودخانه و زهکش طبیعی منطقه و همچنین ملایر و تویسرکان است . این رودخانه از چشمه‌های آهکی واقع در ?? کیلومتری جنوب شرقی نهاوند از دامنه‌های شمالی ارتفاعات‌گرین به نام سراب گاماسیاب سرچشمه می گیرد و پس از طی چند کیلومتر در نواحی کوهستانی وارد دشت می شود ودر وسط دشت نهاوند در جهت جنوب شرقی - شمال غربی جاری می شود . تمام رودخانه‌های منطقه و همچنین رودخانه‌های حرم آباد ملایر ، قلقل رود تویسرکان و خرم رود بخش‌اسدآباد به این رودخانه می ریزند . سپس این رودخانه بعد از خارج شدن از نهاوند از جنوب کنگاور و صحنه می گذرد و در اراضی بیستون با رودخانه دینور یکی می شود و در نهایت به رودخانه‌ی قره‌سو می ریزد . در ادامه ،در خرم‌آباد به نام سیمره شناخته می شود و کلیه‌ی رودخانه‌های شرقی کبیر کوه و تمام رودخانه‌های لرستان به آن‌می پیوندد این رودخانه یکی از منابع مهم تأمین آب اراضی مزروعی شهرستان نهاوند است از رودخانه گاماسیاب نهرهایی جهت مصارف کشاورزی منشعب می شوند که عبارت‌اند از :
انهار منشعب از ساحل راست : نهر باباقاسم ، سرخکن ، شعبان و راج‌و انهار منشعب از ساحل چپ :
نهر سنگ سوراخ ، بیان ، فیازمان ، برزول ، فهرومند ، عنبرقنبر و سعد وقاص
شهرستان نهاونددر مجاورت استان لرستان قرار دارد که بر اساس آمارگیری سال ?? دارای ?????? نفر جمعیت میباشد . ?? درصد از جمعیت آن لر و لک و حدود ? درصد را ترک و کردها تشکیل می‌دهند
منبع : http://www.urbanism85.com/
